Өткен 5 жыл ішінде қазақстандық темір жолдарда транзиттік контейнерлік тасымалдардың жарылғыш өсуі бірнеше рет тіркелді. Алайда, соңғы уақытта бұл динамика белгілі әлемдік оқиғаларға байланысты баяулады. «ТрансРоссия» халықаралық көрмесінде Ресей темір жол серіктесінің тілшісі PTC Holding компаниясының даму жөніндегі басқарушы директоры Олжас Арықбаевтан бұрынғы одақтас республикада контейнерлендірудің одан әрі өсу перспективалары туралы, сондай-ақ Қазақстан Ресей Федерациясы үшін транзиттік хабтың функцияларын орындауға дайын ба, жоқ па деп сұрады.
– Қазақстанда контейнерлік тасымалмен оң динамика қалыптасқан геосаяси ахуалға байланысты қандай да бір түрде орын алды ма?
– Қазақстандағы контейнерлік тасымалдар негізінен транзиттік болып табылады, бұл біздің еліміздің географиялық жағдайына байланысты және ынталандырылады. Алайда республика ішінде контейнерлеу деңгейі өте төмен. Жүк жөнелтушілер көбінесе жүктерін әмбебап саябақпен – жабық жартылай вагондармен жөнелтуді жөн көреді. Бұл «Қазақстан темір жолы» компаниясының тарифтік саясатына байланысты, өкінішке орай, контейнерлерге көшуге ынтасы жоқ жүк жөнелтушілердің пайдасын әрдайым уәде ете бермейді. Егер Ресеймен салыстыратын болсақ, онда Ресей темір жолдары жеңілдіктер, уақытша төмендету коэффициенттерін енгізеді және осылайша жүк жөнелтушілерді жөнелту орнында тиісті инфрақұрылым құру қажеттілігі туралы ойлануға мәжбүр етеді, осылайша болашақта жүктерді контейнерлеп, оларды экспортқа жіберуге болады. Қазақстанда барлығы транзиттік тасымалдарға қамалды. Достық-Қытайдан Еуропаға және кері бағытта тасымалдаудың ең қысқа қолы. Тиісінше, бұл шекара өткелі Қазақстанда белсенді қолданылады. Осы бағыт бойынша барлық контейнерлік пойыздардың операторы Біріккен көлік логистикалық компаниясы (ОТЛК) болып табылады. Санкциялық қысым жағдайында қытайлық жүк жөнелтушілер өздері үшін әдеттегі жүктерді құрлық арқылы тасымалдауды жалғастыруда белгілі бір алаңдаушылық пен тәуекелдерді көреді, өйткені олар Ресей Федерациясының аумағы арқылы және арнайы операция аймағына жақын өтеді. Басқаша айтқанда, теңізге көшу белгіленді, бұл Еуропаға жүктерді жеткізу туралы айтатын болсақ, бүгінде айтарлықтай қымбатырақ. Бұл, біздің бақылауларымыз бойынша, Қытай – Еуропа – Қытай бағыты бойынша транзиттік контейнерлік тасымалдардың уақытша төмендеуіне алып келді.
– Бұл тұрғыда Сіздің компанияңыздың жақын арада қандай да бір болжамы бар ма?
– «ТрансРоссия» көрмесі қарсаңында біз ОТЛК серіктестерімен келіссөздер жүргіздік. Олар барлық қиындықтар уақытша деп санайды, жүк көлемдері міндетті түрде қалпына келеді, содан кейін біз бәріміз, айталық, ескі рельстерге ораламыз. Жүк жөнелтушілер бәрібір орнында отырмайды. Қазақстандық теміржолдар да өздері үшін санкцияланған аумақтарды айналып өту үшін жаңа мүмкіндіктер іздеуде. Атап айтқанда, Транскаспий халықаралық көлік бағыты (ТМТМ) бар. Бұл өнердегі шамадан тыс жүктемені білдіреді. Қазақстандағы Алтынкөл, Каспий теңізі – Құрық немесе Ақтау порттарына келу, онда тиеу-түсіру жұмыстарын жүргізу, кейіннен жылжымалы құрамға қайта тиеумен Бакуге дейін кемемен жүру, содан кейін-грузин Поти портына дейін, тауарлар Еуропаға еніп жатқан румын портына жүкті одан әрі жөнелту арқылы кезекті тиеу-түсіру жұмыстары. Операциялардың қажетті көлемін ескере отырып, маршрут дәстүрліге қарағанда әлдеқайда қымбат. Жақында Қазақстан, Әзірбайжан және Грузияның мемлекеттік органдары деңгейінде маңызды кездесу өтті, онда аталған маршрутта жүк тасымалдау операторы болатын және баға басқа маршруттармен салыстырғанда бәсекеге қабілетті болып көрінуі үшін қолайлы тарифтік шарттарды қамтамасыз ететін бірлескен кәсіпорын құру туралы мәселе қаралды, ал ТМТМ өзі жүк жөнелтушіге қызықты болды.
– Бірақ аталған бағыт жүктердің барлық қажетті көлемін өз мойнына алуы екіталай…
– Әрине, онда, басқалармен қатар, белгілі бір кедергілер бар. Бұл мәселе жоғарыдан көтеріле бастағанда, порттар әлі де контейнерлердің белгілі бір көлемінен артық өңдей алмайтыны белгілі болды, ал Әзірбайжанда да өз қиындықтары бар. Бұл қиындықтарды шешу үшін оған инвестиция тарту керек. Сірә, бұл қаражатты мемлекеттер немесе ірі трансұлттық компаниялар бөлуі керек. Алайда, белгісіздік әсер етеді: 2-3 жылдан кейін әлемде не болады? Егер осы уақыт ішінде жағдай қалыпқа келіп, бұрынғы рульге оралса, ал компаниялар қайтадан Қазақстан, Ресей, Беларусь арқылы әдеттегі маршрутпен жүріп, сол жерден Еуропаға кете бастаса, онда ТМТМ-ге салынған қаражат бекер болады және өтелмейді. Әрине, бұл жобаны жүзеге асыруды тоқтатады.
– РЖД серіктесі жақында өткізген іскерлік семинарда сарапшылардың бірі Қазақстан Ресей үшін транзиттік хаб бола алмайды деп мәлімдеді. Сіз мұнымен келісесіз бе?
– Керісінше, біздің компанияның пікірінше, Қазақстан қазірдің өзінде Ресей Федерациясы үшін осындай хаб болып табылады, өзіне үлкен жүк ағынын тартып, өзінің географиялық орнын тиімді пайдалануға тырысады. Бірақ мемлекет жүктің қажетті көлемін өңдеу үшін қойма логистикасы тұрғысынан өз қуатын дамытуды жалғастыруы керек. Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде тауарларды Қазақстанға әкелуге, оларды растамаждауға және басқа елдер ішінде таратуға болады. Қолданыстағы заңнама бұған мүмкіндік береді. Бірақ басқа да сұрақтар бар. Ресей Федерациясына енгізілген санкцияларға жауап беретін санкциялар қолданылады. Ресей аумағына әкелу мүмкін емес тауарлардың тізімі бар. Тиісті тексеруді тауарлардың шығу тегі туралы сертификаттарды сұрайтын және олардың санкцияларға жататындығын тексеретін арнайы мобильді топ жүргізеді. Бұл қиындықтардың барлығы бизнес тәуекелдерімен тікелей байланысты. Сонымен қатар, тауарлардың тізімі толықтырылуы да, тарылуы да мүмкін. Тиісінше, бүгінде жүк Қазақстан арқылы Ресей бағытында жүре алады, ал ертең шекарада кенеттен қиындықтар туындайды және бизнес шығынға ұшырайды. Теміржол инфрақұрылымына келетін болсақ, оның басым бөлігі «Қазақстан темір жолы»компаниясына тиесілі. Жақында инфрақұрылымға батыл инвестиция салатын және белсенді дамып келе жатқан жеке бизнеске мемлекеттік қолдау көрсетілуде. Атап айтқанда, Достық станциясында ҚТЖ терминалдарынан басқа жеке терминалдар да бар. Біз де ерекшелік емеспіз. 2021 жылы біздің еншілес компаниямыз PTC Cargo өз қаражатына жүктер мен контейнерлерді 1435 мм (Қытай) жолынан 1520 мм жол жолына (Қазақстан) ауыстырып тиеуге, сондай – ақ Достық-Алашанькоу шекара өткелі арқылы өтетін маршруттық контейнерлік пойыздарды өңдеуге, сақтауға, жөндеуге, қалыптастыруға арналған Dostyk TransTerminal іске қосты. Бұл терминалдың жылдық өндірістік қуаты-20 футтық баламасы бар 160 мың контейнер. Нұр-сұлтан мен Алматыда мемлекеттік және жеке көліктік-логистикалық орталықтар табысты жұмыс істеуде. Сонымен қатар, Қазақстан ҚХР – мен шекаралас аймақта астық жүктерін, калий тыңайтқыштарын және т.б. тасымалдау бойынша бірқатар жобаларды іске асыруға дайын, бірақ қазір өз порттары бағытында белсенді жұмыс істейтін Қытайдың өзі қандай жоспарларды ұстанатынын түсіну маңызды.
– PTC Holding тікелей қандай басымдықтарға ие?
– Біз бірінші кезекте контейнерлік тасымалдарды дамытуға бағытталғанбыз. Біз қажетті жүк ағынын алу үшін халықаралық көлік-логистикалық компаниялармен белсенді келіссөздер жүргіземіз. Бірақ әзірге біз көлемнің төмендеуін көріп отырмыз. Бұл біздің компаниямыздың емес, бүкіл нарықтың, тек Қазақстанда ғана емес, Ресейде де проблема. Тарихи тұрғыдан алғанда, қазіргі кезде жеткізілім тізбегі қайта қаралуға мәжбүр, бұл логистиканың өмір сүруінің жаңа кезеңін бастан кешіреді. Оның қай бағытта кететінін болжау мүмкін емес.
– Соңында, Бүгінгі таңда Қазақстан мен Ресей бір-біріне жеткізу тұрғысынан қалай тиімді?
– Бізде Ресейлік көлік компаниялары арасынан көптеген серіктестер бар. Екі елдің аумақтары үлкен және Тараптардың әрқайсысы бір-біріне бизнес құруға және ақша табуға мүмкіндік беретін қандай да бір мүмкіндіктер беруге тырысады. Егер біз жүк номенклатурасы туралы айтатын болсақ, онда бәрі дәстүрлі, айқын жаңалықтарсыз. Атап айтқанда, Ресейден Қазақстан арқылы көрші мемлекеттерге мұнай өнімдері, ағаш және басқа да «илектелген» өнімдер тасымалданады. Біз жүк тасымалы бойынша өз талдауымызды жүргіземіз, жүк себетінде болып жатқан барлық үрдістерді қадағалаймыз және осыған сүйене отырып, қажетті шешімдер қабылдаймыз.
https://www.rzd-partner.ru/logistics/interview/kazakhstan-uzhe-seychas-yavlyaetsya-tranzitnym-khabom-dlya-rossii/
Теги: PTCCargo ptcoperator transrussia жүк тасымалдау контейнер мұнайқұюцистерналары олжас арықбаев
